Για δύο δεκαετίες, το Johns Hopkins Center for Health Security διοργάνωνε ασκήσεις που έμοιαζαν με προειδοποιήσεις. Το Dark Winter (2001), το Atlantic Storm (2005) και το Clade X (2018) έβαζαν στο τραπέζι σενάρια πανδημιών, βιοτρομοκρατίας και νέων ιών που απειλούσαν την παγκόσμια υγεία και σταθερότητα του πληθυσμού.
Το Clade X (που σημαίνει κλαδί και προέρχεται από την αρχαία ελληνική, εννοώντας ότι είναι μια ομάδα οργανισμών που αποτελείται από έναν κοινό πρόγονο και όλους τους απογόνους του, αντιπροσωπεύοντας ένα μοναδικό «κλαδί» στο «δέντρο της ζωής») το 2018 παρουσίασε έναν φανταστικό νέο αναπνευστικό ιό, κατασκευασμένο σε εργαστήριο, που εξαπλωνόταν με ραγδαία ταχύτητα μεταξύ των ανθρώπων και προκαλούσε εκατομμύρια θανάτους.
Δύο χρόνια μετά, ήρθε ο COVID-19 με τρομακτικές ομοιότητες.
Κι εδώ προκύπτουν μερικά ερωτήματα. Πόσο τυχαίο είναι ότι λίγο πριν την εμφάνιση του κορονοϊού, μια τέτοια άσκηση περιέγραφε σενάριο σχεδόν όμοιο με την πραγματικότητα που βιώσαμε;
Αν οι ειδικοί έβλεπαν καθαρά τον κίνδυνο, γιατί δεν υπήρξε σοβαρή πολιτική προετοιμασία;
Μήπως οι ασκήσεις αυτές δεν ήταν μόνο για εκπαίδευση, αλλά και ένα «τεστ» αντίδρασης της ανθρωπότητας σε σενάρια που κάποιοι ήξεραν ότι θα συμβούν;
Όλες οι ασκήσεις κατέληγαν στα ίδια συμπεράσματα. Ανεπαρκή εμβόλια για τον συγκεκριμένο ιό, νοσοκομεία υπό κατάρρευση, και δυσκολία στη διεθνή συνεργασία. Παρόλο που γνώριζαν την ανεπάρκεια στο να ανταποκριθούν, τίποτα δεν άλλαξε.
Γιατί; Μήπως η αδράνεια ήταν συνειδητή; Μήπως η πανδημία λειτούργησε τελικά ως «ευκαιρία» για πολιτικά, οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα;
Το σίγουρο είναι ότι το αφήγημα των «τυχαίων συμπτώσεων» δεν μας πείθει εύκολα. Όταν τρεις ασκήσεις μέσα σε είκοσι χρόνια προβλέπουν με τόση ακρίβεια αυτά που ζήσαμε, το ερώτημα που μένει ανοιχτό, είναι ένα.
Μας προετοίμαζαν ή μας προϊδέαζαν;
Μαρία Παναγιώτου, Δικηγόρος Αθηνών